O tym, jak wygląda sytuacja cudzoziemców na polskim rynku pracy i nie tylko, rozmawiamy z Anną Rostocką, Dyrektor Krajowego Biura Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji (IOM).

Dlaczego warto zatrudniać cudzoziemców w polskich firmach?

Anna Rostocka: Mówiąc o zatrudnianiu cudzoziemców, przede wszystkim musimy pamiętać, że ich liczba w Polsce wciąż jest marginalna, zwłaszcza w porównaniu do innych państw Unii Europejskiej. Odsetek migrantów w Polsce jednak stale rośnie, a migranckich pracowników coraz częściej możemy spotkać nie tylko w międzynarodowych korporacjach, lecz także w małych i średnich przedsiębiorstwach. Zmiany demograficzne z pewnością będą jednym z czynników, które spowodują zwiększone zapotrzebowanie na pracę migrantów, także w sektorze MŚP. Dla niektórych firm zatrudnianie migrantów jest z pewnością krokiem ku otwarciu się na międzynarodowy rynek stwarzający realne możliwości rozwoju biznesu. Dla innych firm z kolei, jest sposobem na poradzenie sobie z trudnościami ze znalezieniem pracowników na rodzimym rynku pracy.

W jakich branżach najczęściej jest zlecana rekrutacja cudzoziemców?

Anna Rostocka: Duże przedsiębiorstwa najczęściej prowadzą rekrutację wśród cudzoziemców na specjalistów do działu obsługi klienta oraz w branży telekomunikacyjnej i informatycznej. Poza tym, bardzo wielu migrantów pracuje w branży budowlanej, w rolnictwie oraz w tzw. sektorze usług domowych.

Wielu Polaków postrzega cudzoziemców jako konkurencję na rynku pracy. Czy te obawy są uzasadnione?

Anna Rostocka: Rzeczywiście dość często możemy spotkać się z obawami przed napływem imigrantów. Jednakże z reguły migranci pełnią na polskim rynku pracy funkcję komplementarną, a nie substytutywną – inaczej mówiąc nie „zabierają” miejsc pracy, lecz wypełniają luki na rynku. Uogólniając, możemy powiedzieć, że migranci z jednej strony wykonują zawody wymagające specjalistycznych kwalifikacji czy znajomości specyficznych języków, a z drugiej podejmują prace, które dla Polaków są mało atrakcyjne płacowo i które Polacy wolą wykonywać za granicą – taką tendencję możemy zaobserwować w sektorze budowlanym, rolnym, czy tzw. usługach domowych.

Czy możemy powiedzieć, że cudzoziemcy są w Polsce potrzebni?

Anna Rostocka: W Polsce, podobnie jak w wielu krajach europejskich, niedługo zaczniemy odczuwać skutki niżu demograficznego. Dane pokazują wyraźnie, że w naszym kraju szybko wzrasta odsetek ludzi starszych, dzieci rodzi się mało, poza tym wciąż relatywnie wysoka jest skala emigracji zarobkowej. To wszystko przekłada się na sytuację na rynku pracy. Już teraz wielu pracodawców narzeka na trudności ze znalezieniem pracowników, a sytuacja ta z pewnością będzie się nasilać. Imigracja jest więc tutaj konieczna i pożądana, ale oczywiście pod warunkiem, że migracje są odpowiednio zarządzane, z poszanowaniem praw człowieka - tak aby w pełni wykorzystać potencjał migrantów do rozwoju polskiej gospodarki, z korzyścią dla samych migrantów oraz społeczeństwa przyjmującego. Tutaj musimy skoncentrować się jednak nie tylko na liczbie migrantów, ile na właściwym dopasowaniu ludzi do pracy.  Oczywiście, nie możemy też zapominać, że imigracja jest tylko jednym z rozwiązań trudnej sytuacji demograficznej, obok polityki prorodzinnej, wydłużania wieku emerytalnego czy zwiększania zatrudnienia wśród młodych.

Jakiego wsparcia udzielić migrantom, którzy rozpoczynają pracę w Polsce?

Anna Rostocka: Aby w pełni wykorzystać potencjał migracji i jej pozytywny wpływ na gospodarkę, ważne jest wspomniane już właściwe dopasowanie ludzi do pracy, ale także podejmowanie działań wspierających integrację migrantów zarówno na rynku pracy, jak i w sferze społecznej. Mówiąc o integracji pamiętajmy, że jest ona procesem nie tylko długofalowym, ale też dwustronnym – jej sukces zależy zarówno od woli i zaangażowania migrantów do zaadaptowania się do życia w nowym kraju, jak również od chęci i gotowości społeczeństwa do przyjęcia migrantów. Wiele zależy więc od nas jako pracodawców czy współpracowników. W kontekście zatrudniania, niezwykle ważne jest stosowanie etycznych zasad rekrutacji, brak dyskryminacji migrantów w miejscu pracy odnośnie płac czy rozwoju zawodowego oraz odpowiednie zarządzanie zespołem wielokulturowym. Bardzo ważne jest także zwiększanie świadomości migrantów na temat ich praw i obowiązków w nowym kraju, co firmy mogą realizować m.in. poprzez zapewnienie cudzoziemskim pracownikom odpowiednich szkoleń wspierających proces integracji.

Jakie działania realizują Państwo, by wspierać integrację migrantów?

Anna Rostocka: W IOM realizujemy cały szereg działań wspierających integrację migrantów skierowanych zarówno do samych migrantów, jak i ogółu społeczeństwa oraz instytucji pracujących
z migrantami czy firm ich zatrudniających. Warto z pewnością wspomnieć o prowadzonych przez nas bezpłatnych szkoleniach z orientacji kulturowej, które oferujemy nowo przybyłym migrantom pracującym bądź studiującym w Polsce lub wybierającym się do Polski. Oprócz przekazania konkretnej wiedzy o życiu w Polsce, szkolenia służą także wspieraniu postaw sprzyjających integracji i lepszemu radzeniu sobie w sytuacjach życia codziennego m.in. w pracy. Natomiast dla osób i instytucji pracujących z migrantami – przykładowo nauczycieli, pracodawców, pracowników organizacji pozarządowych czy instytucji państwowych, organizujemy także szereg szkoleń zwiększających ich kompetencje międzykulturowe. Z kolei w ramach konkursu Złote Wachlarze, zainaugurowanego w 2013 roku, już po raz drugi uhonorujemy Osobę oraz Instytucję, które w szczególny sposób przyczyniają się do wspierania integracji migrantów w Polsce, stymulowania rozwoju społeczno-gospodarczego poprzez migracje lub budowania dobrych praktyk w zakresie zarządzania migracjami. Uroczyste wręczenie statuetek Złotych Wachlarzy odbędzie się 18 grudnia w Międzynarodowy Dzień Migranta.

Jaka jest sytuacja prawna obcokrajowców na polskim rynku pracy?

Anna Rostocka: Wobec obywateli krajów unijnych Polska nie stosuje żadnych ograniczeń w zakresie możliwości podjęcia pracy zarobkowej, jednak imigranci spoza UE muszą uzyskać stosowne zezwolenia. W maju bieżącego roku weszła w życie nowa Ustawa o Cudzoziemcach, która wprowadziła pewne uproszczenia dla cudzoziemców, takie jak wydłużenie z 2 do 3 lat zgody na pobyt czasowy czy jedno zezwolenie na pobyt i pracę. Obecnie Urząd ds. Cudzoziemców prowadzi kampanię informacyjną nt. zmian w prawie imigracyjnym. Osoby zainteresowane zasięgnięciem informacji nt. pobytu, pracy czy życia w Polsce zachęcam też do skorzystania z konsultacji prowadzonych przez IOM w ramach bezpłatnej infolinii oraz do odwiedzenia portalu dla migrantów www.migrantinfo.pl. Z konsultacji mogą korzystać zarówno migranci pracujący w Polsce lub planujący się tu osiedlić, jak i ich pracodawcy, którzy zatrudniają lub planują zatrudnić cudzoziemca.