Wysokie zaangażowanie, branie odpowiedzialności za swoje działania, otwartość na zmiany, efektywne działanie pod presją i w obliczu wielu wyzwań, pewność siebie w relacjach z innymi ludźmi, pozytywne wzorce zachowań i dobre samopoczucie – pracownik idealny? Nie, po prostu odporny psychicznie. Doug Strycharczyk - współtwórca modelu rozwoju siły i odporności psychicznej odpowiada na pytania Marzeny Jankowskiej.

Jak wiadomo wśród wielu sił i zasobów pracowników są takie, które są szczególnie istotne. Odporność psychiczna jest fundamentalnie ważną cechą osobową i przekłada się na efekty w trzech obszarach: skuteczności (zwiększonej o 25%), bardziej pozytywnych zachowań oraz poczucie dobrostanu. Dough Strycharczyk w wywiadzie odpowiada na pytanie o to dlaczego odporność psychiczna zyskuje na znaczeniu, czym jest i jak ją rozwijać. "Odporność psychiczna to cecha osobowości określająca, w znaczący sposób, jaką wydajność potrafią osiągnąć poszczególne osoby w obliczu stresu, presji i wyzwań.... niezależnie od sytuacji."- Clough i Strycharczyk 2017.

To, że odporność psychiczna jest cechą brzmi dość niepokojąco. Na ile możliwa jest zmiana w tym obszarze?

Doug Strycharczyk: Odporność Psychiczna (OP) jest rozumiana jako plastyczna cecha osobowości, co oznacza że może być zmieniana i rozwijana. Badania pokazują, iż istnieje genetyczny składnik OP, ale zgodnie z badaniami i praktyką - największy wpływ mają na nią nasze doświadczenia.  Uczymy się odporności psychicznej, dzięki czerpaniu z naszych doświadczeń. Kluczem do tego jest samoświadomość i refleksja. Bez nich niczego się nie nauczymy.

W psychologii zostało wyróżnionych wiele zmiennych, które przypominają odporność psychiczną, takie jak twardość, rezyliencja, samoskuteczność, a jednak nie zyskały takiej popularności. Czym jest odporność psychiczna, co wyróżnią tę koncepcję i skąd dziś bierze jej rosnąca popularność?

Doug Strycharczyk: Jest kilka powodów dla których OP zyskuje szerokie uznanie. Po pierwsze większość definicji wymienionych zmiennych jest bardzo do siebie podobnych i nie dość dokładnie zdefinowanych. Po drugie nasze rozumienie odporności psychicznej wynika z pracy różnych naukowców akademickich skupionych na praktycznych zastosowaniach ich teorii (Profesor Peter Clough) oraz praktyków zorientowanych naukowo (ja). Przede wszystkim opieramy swoją pracę na dowodach. Zbieramy dane i przeprowadzamy wiele badań naukowych, dzięki czemu przedstawiamy wiarygodną i aktualną koncepcję. Wiemy, że OP jest fundamentalnie ważną cechą osobową i że obejmuje (i czasem pozwala na zrozumienie) wielu innych zmiennych, takich jak rezyliencja, wyuczony optymizm, inteligencja emocjonalna, samoskuteczność, itd. Jesteśmy zatem w stanie zaprezentować bardziej holistyczny model - co w rezultacie oznacza, że możemy połączyć i zrozumieć inne ważne i wartościowe idee.

Badania nad odpornością były prowadzone między innymi w obszarze sportu. Co możemy dziś przenieść z tego świata, do świata biznesu, by pomóc ludziom z jednej strony angażować się i zwiększać efektywność a z drugiej nie zwariować pod presją, w szybko mieniającym się środowisku?

Doug Strycharczyk: Źródło badań nad odpornością psychiczną znajduje się w świecie sportu. Sport wymaga ciągłego rozwoju, ale cechuje go też coś, co jedynie w pewnych przypadkach ma zastosowanie w innych dziedzinach. W sporcie są zwycięzcy i przegrani. W edukacji, w biznesie, w zdrowiu często pragniemy, aby „wszyscy byli zwycięzcami” lub by „byli najlepszą wersją siebie” [rywalizując sami ze sobą]. Od 2000 roku zastosowaliśmy tę koncepcję skutecznie w każdym możliwym obszarze - edukacji, w pracy z młodzieżą, pracy społecznej, zdrowiu, biznesie, itd. i okazało się, że można ją wykorzystać wszędzie. Było to do przewidzenia, ponieważ jest to cecha osobowości. Cokolwiek osoba lub grupa robi, napotyka na porażki, stres, jak również wyzwania i szanse - odporność psychiczna jest kluczowym czynnikiem do dawania sobie z nimi rady gdziekolwiek i kiedykolwiek one się pojawią.

Czego potrzeba i ze strony środowiska człowieka (organizacji, jej kultury)  i jego dyspozycji wewnętrznych aby mógł stawać się odporny i silny psychicznie? Jakie są najskuteczniejsze metody i narzędzia rozwijania siły i odporności? Co możemy sami dla siebie zrobić, aby rozwijać tę cechę?

Doug Strycharczyk: Jak już wcześniej wspomniałem samoświadomość i refleksja są tu kluczowe. Dlatego właśnie coaching, który między innymi służy do budzenia świadomości i spojrzenia na siebie z innej perspektywy, jest w rozwijaniu odporności bardzo skuteczny. Jednym z najlepszych podejść jest uczenie się w działaniu, które obejmuje 6 komponentów: pozytywne myślenie, wizualizacja, kontrola strachu, kontrola skupienia uwagi, wyznaczenie celów i samoocena (kwestionariusz MTQ48 jest tu bardzo przydatny). Zidentyfikowaliśmy około 70 aktywności i ćwiczeń, które wydają się działać w większości przypadków i stworzyliśmy z nich zestaw narzędzi. Wiemy, że wszystkie one działają, ale nie zawsze u wszystkich ludzi. Sami siebie też możemy rozwijać, dlatego obecnie pracujemy nad stworzeniem internetowego programu pozwalającego na „samodzielny coaching” w tym obszarze. Istnieją dowody, że techniki takie jak „rozmowa z samym sobą”, afirmacje, uważność, „trzy pozytywne myśli każdego dnia”  są skuteczne dla większości ludzi. Ponieważ kluczem jest samoświadomość, uważamy, iż wypełnienie testu psychometrycznego MTQ48 jest bardzo ważnym punktem wyjścia. Według znaczącej liczby użytkowników model i interpretacja wyników testu są przydatne i dzięki niemu ludzie mogą dowiedzieć się, jak polepszyć swoje reakcje na określone wydarzenia.

Co może zrobić menedżer (matka, partner, nauczyciel, opiekun socjalny itd.) aby pomóc ludziom w rozwijaniu się w tym obszarze?

Doug Strycharczyk: Jeśli znasz model odporności i rozumiesz wagę samoświadomości, możesz używając odpowiedniego języka rozwijać siłę i odporność innym, choćby poprzez skłanianie do refleksji. Jeśli po drugiej stronie jest osoba zmotywowana do zmiany, może to stanowić platformę, która ułatwi jej uczenie się na bazie własnych doświadczeń. Ważnym komunikatem jest: „Mogę Ci pomóc zrozumieć dlaczego robisz lub nie robisz rzeczy, które inni wykonują dobrze” i „Mogę pomóc Ci się rozwinąć”. W wielu aspektach życia, pracy i nauki możemy zwrócić czyjąś uwagę na fakt że, „jeśli innym udało się czegoś dokonać, to ty też możesz”, jeśli wiesz czego musisz się nauczyć.

Jak przekonałby Pan osoby odpowiedzialne za HRM w organizacjach, aby już na etapie rekrutacji wzięły pod uwagę odporność psychiczną kandydatów, a później dbały o rozwój tej cechy u pracowników?

Doug Strycharczyk: Skupiając się na ekonomii - jakie są koszty i korzyści. Zaskakujące jest jak często kierownicy wyższego szczebla i specjaliści HR koncentrują się na kosztach, nie dostrzegając inwestycji. Podczas rekrutacji skupiamy się na doświadczeniu, zachowaniu i kwalifikacjach. Badania pokazują jednakże, że to co najbardziej determinuje „dobrego” pracownika jest jego postawa, nastawienie. Istotnym jej składnikiem jest odporność psychiczna, która ma znaczący wpływ na codzienne zachowania. Nie sugeruję aby decyzje rekrutacyjne były podejmowane w oparciu o ocenę siły psychicznej - może ona być rozwijana w późniejszym czasie. Kandydat może mieć inne ważne i wartościowe atrybuty - ale bądźmy świadomi tego, jakie cechy należy u niego wzmocnić i zoptymalizować. W gruncie rzeczy to samo odnosi się do obecnych pracowników. Wraz ze zmianami środowiska organizacji, zmieniają się oczekiwania wobec pracowników. Sprawdzanie i rozwijanie ich umiejętności radzenia sobie ze zmianą i wyzwaniami jest niezwykle istotne.  Niektóre stanowiska wiążą się nieodzownie ze znaczącą liczbą wyzwań. Z jednej strony to sprawia, że pracownicy zyskują nowe doświadczenia, z drugiej zaś wiemy, że nie wszyscy reagują pozytywnie. Niektórzy będą potrzebowali pomocy, by działać efektywnie. To z kolei szansa dla przełożonego, który wspierając pracownika sprawia, że jest on bardziej skłonny pozostać w firmie, dbając o retencję.

Dziękuję za rozmowę.

Z Dougiem Strycharczykiem rozmawiała Marzena Jankowska – psycholog biznesu i zdrowia,  trener siły i odporności psychicznej, współautorka książki „Automotywacja. Odkryj w sobie siłę do działania”.