Z pracą jest jak ze związkiem. Początkowa fascynacja przemienia się w rutynę, a później już blisko do wypalenia. Warto czasem zrobić krok do tyłu i spojrzeć z dystansem na zawodową perspektywę. Wykorzystać jobcrafting, czyli próbować odkryć głębszy sens swojej pracy. Pomocne w tym może być narzędzie zwane piramidą Diltsa.

Życie jest nowelą. A praca?

Dzień za dniem. Praca, dom, praca, dom. Przekraczając próg biura, nie czujesz wcześniejszego entuzjazmu, efektu nowości, mobilizacji. Rozmyte cele, zapomniane marzenia, brak wizji na przyszłość. Coraz częściej dopada Cię apatia i pytania:
Co ja tutaj robię?
Kim właściwie jestem?
Jak zmieniła mnie praca?
Dlaczego nie widzę i nie czuję głębszego sensu w tym wszystkim?

Spokojnie. Takie wątpliwości przytrafiają się większości osób, które kilka lat pracują w jednym miejscu. Warto wtedy rozważyć zmianę stanowiska, miejsca pracy lub branży. Jednak nie każdy może sobie na to pozwolić. Istnieje wiele narzędzi, służących nadawaniu obecnej pracy większego sensu (czyli jobcraftingowi). Jednym z nich jest wykorzystanie głębszych poziomów świadomości człowieka.

NLP na użytek pracownika

Zapewne pojęcie NLP (programowanie neurolingwistyczne) nie jest Ci całkowicie obce. Ta technika komunikacji ma na celu łączenie procesów neurologicznych (neuro) z językiem (linwistyka) i wzorcami zachowań (programowanie). Twórcy NLP – John Grinder i Richard Bandler w latach 70. stwierdzili, że ta metoda pozwoli tworzyć i modyfikować wzorce postrzegania i myślenia. Traktowali ją jako sztukę doskonalenia. Książkę The structure of magic poświęcili analizie i sformalizowaniu sesji terapii Gestalt prowadzonej przez Fritza Perlsa, który w odpowiednich momentach - używając konkretnych słów i fraz - wywoływał u pacjenta akceptację danej sugestii. Wstęp do książki napisał brytyjski antropolog Gregory Bateson, który w połowie XX wieku opisał również model poziomów logicznych wykorzystywany do wyjaśniania symptomów problemów psychologicznych,  sposobów komunikowania się lub uczenia. I to właśnie te elementy najbardziej zainspirowały Roberta Diltsa – współczesnego, międzynarodowego coacha i trenera, popularyzatora NLP, do przyjrzenia się różnym poziomom logicznym w różnorodnych aspektach życia. Dilts ukazał, że istnieje zależność pomiędzy głębszymi strategiami logicznymi, funkcjonującymi w umyśle a fizycznym działaniem, postępowaniem człowieka. Autor uznał, że można wyodrębnić następujące, uniwersalne poziomy neurologiczne:

- środowisko,
- zachowania,
- umiejętności,
- przekonania i wartości,
- tożsamość.

Środowisko można scharakteryzować jako wszystko to, co dociera do nas za pomocą zmysłów i jest regulowane za pomocą obwodowego układu nerwowego. Zachowanie człowieka to następstwo bodźców ze środowiska i aktywności układu piramidalnego i móżdżku. Kora mózgowa pozwala wykorzystać strategie do kierowania swoimi zachowaniami, czyli zdobywanie umiejętności. Przekonania o sobie, innych i o świecie powiązane są z wartościami i przekonaniami oraz podwzgórzem w śródmózgowiu oraz układem limbicznym. Natomiast to, kim się czujemy w środku i jak postrzegamy siebie w większym systemie nazywamy tożsamością, a za jej kreowanie odpowiedzialny jest cały układ nerwowy.

Do czego mogą być przydatne powyższe informacje? Dla zrozumienia proponowanej przez Diltsa koncepcji wprowadzania trwałej zmiany działania lub sposobu myślenia. Według autora, zmiana może zaistnieć, jeżeli w procesie wykorzysta się zarówno motywację zewnętrzną (środowisko, zachowania, umiejętności), motywację wewnętrzną (przekonania, wartości), jak również dotrze się do poczucia sensu (tożsamość, misja, duchowość). Zasada ta dotyczy każdej sfery życia, jednak biorąc pod uwagę to, że praca zajmuje w życiu tak wiele czasu, najlepiej wykorzystać tę wiedzę w zgłębianiu sfery zawodowej. Pomimo tego, że dla wielu „praca” i „misja” wydają się być odległymi terminami.

Piramida Diltsa

Dla potrzeb coachingu poziomy neurologiczne Diltsa mogą przybierać różną formę graficzną (na przykład okręgów czy góry lodowej), ale najbardziej popularną strukturą jest piramida, która najczęściej przybiera następującą postać.

źródło: Grafika własna według koncepcji Norman Benett Academy

Chcąc wykorzystać potencjał proponowanego narzędzia, należy zadawać pytania do kolejnych poziomów piramidy, według wzoru:

1. Środowisko
W jakim miejscu pracy się znajdujesz? Kto jest z Tobą?

2. Zachowanie
Jak się zachowujesz w miejscu pracy? Co robisz?

3. Umiejętności
Jakie posiadasz umiejętności? Co potrafisz?

4. Przekonania
Jakie są Twoje przekonania na temat miejsca pracy? Co wiesz na pewno? Co myślisz o sobie w tej roli?

5. Wartości
Co jest dla Ciebie ważne? Jakie widzisz w tym wartości?

6. Tożsamość
Jaki symbol, metafora, postać odzwierciedlałyby rolę, którą pełnisz w miejscu pracy?

7. Misja
Jaką masz misję w miejscu pracy? Co Ci to daje?

8. Duchowość
Co ten symbol, metafora, postać Ciebie daje innym w miejscu pracy? Co jeszcze może dać światu?

Po zakończeniu pierwszej rundy pytań i dotarciu do najgłębszych pokładów poziomów neurologicznych, coach rozpoczyna kolejną serię pytań, zaczynając od najniższego poziomu i opierając się na poprzednich odpowiedziach klienta.

1. Duchowość
W oparciu o poprzedni wybór Ciebie jako symbolu, metafory lub postaci, co jeszcze może to dawać innym, światu?

2. Misja
Co jeszcze Ty jako (wskazany symbol, metafora, postać) możesz zyskać dla siebie w miejscu pracy? Jaką możesz mieć misję?

3. Tożsamość
Jak teraz, jako (wskazany symbol, metafora, postać) postrzegasz siebie w miejscu pracy? Kim jesteś?

4. Przekonania
Jakie są teraz Twoje przekonania na temat miejsca, w którym się znajdujesz? Co teraz o nim myślisz? Jak chcesz je postrzegać?

5. Umiejętności
Jakie umiejętności jeszcze posiadasz? Jakich umiejętności potrzebujesz?

6. Zachowania
Co zatem zrobisz, aby wykorzystać swój pełen potencjał jako (wskazany symbol, metafora, postać) w miejscu pracy? Jak zdobędziesz to, czego potrzebujesz? Jaki będzie Twój pierwszy krok?

7. Środowisko
Skoro jesteś (wskazany symbol, metafora, postać) to jaki ma to wpływ na Twoje środowisko? Jak to wpływa na Twoje otoczenie? Co możesz zrobić, aby miejsce pracy było środowiskiem, w którym spełniasz swoją misję? Wskazane jest, aby miejsce, w którym przeprowadza się ćwiczenie, sprzyjało relaksowi i wizualizacji. Pozwoli to na zintegrowanie rzeczywistości miejsca pracy z ideami pracownika.

...

Pomimo wielu krytycznych uwag pod adresem samego NLP, piramida Diltsa jest uniwersalnym i przydatnym narzędziem, które można wykorzystywać w bardziej intensywnych niż dotychczas poszukiwaniach zaginionego sensu swojej pracy. Oczywiście, można pozostać w fazie pytań o sensowność pełnienia obowiązków zawodowych. Wydaje się to jednak bezzasadne, skoro wiele odpowiedzi czeka wewnątrz nas, aby do nich dotrzeć. Nawet najdalszą podróż zaczyna się od pierwszego kroku.