Wynagrodzenie każdego pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę obciążone jest całym szeregiem obowiązkowych składek. Noszą one miano narzutów na wynagrodzenia. Ich płatnikiem jest pracodawca i stanowią one korzyść dla pracownika.



Poprzez swój socjalny charakter narzuty zwiększają bezpieczeństwo finansowe pracowników oraz stanowią swego rodzaju zabezpieczenie. Z drugiej strony jednak pomniejszają one wynagrodzenie netto oraz zwiększają koszty jego zatrudnienia.
Fakt, że obowiązkowe obciążenia ponoszone są zarówno przez pracownika jak i pracodawcę jest źródłem wielu nieporozumień i często wprowadza w błąd. Pracownicy często nie znają skomplikowanego systemu obliczania wysokości ich pensji i nie są świadomi tego, że część ich składek pokrywa pracodawca. Pensja netto zatrudnionego jest znacząco niższa od kosztów ponoszonych przez pracodawcę z tytułu jego zatrudnienia. Z tego powodu warto bliżej przyjrzeć się, co wpływa na tę różnicę. Rodzaje, wysokość i sposób obliczania poszczególnych narzutów na wynagrodzenia określają przepisy prawa. Obowiązkowe obciążenia wynagrodzeń pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę zaprezentowano poniżej.

Schemat 1. Rodzaje narzutów na wynagrodzenia

Opracowanie Sedlak & Sedlak na podstawie wybranych aktów prawnych

Podstawę obliczania składek stanowi kwota brutto wynagrodzenia. Wyjątek stanowi składka na ubezpieczenie zdrowotne, której wysokość oblicza się na podstawie kwoty brutto pomniejszonej o obciążenia z tytułu ubezpieczeń społecznych. Dokładny sposób obliczania poszczególnych składek zaprezentowany został w artykule: Jak policzyć swoje wynagrodzenie netto? (http://wynagrodzenia.pl/artykul/jak-policzyc-swoje-wynagrodzenie-netto).

Składki na ubezpieczenia społeczne

Największą część narzutów stanowią składki na ubezpieczenia społeczne. Uregulowane one zostały w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1998 Nr 137 poz. 887). Polski system wyróżnia cztery elementy składowe ubezpieczenia.

Składka na ubezpieczenie emerytalne – stanowi podstawowy narzut na wynagrodzenie. Na jej podstawie obliczona będzie wysokość przyszłej emerytury po osiągnięciu wieku emerytalnego pracownika. Wysokość składki stanowi 19,52% podstawy, przy czym jej połowa (9,76%) potrącana jest z pensji brutto pracownika, natomiast pozostałą część opłaca zakład pracy (Przegląd Emerytalny, 2016). Zatrudniony ma pewien ograniczony wpływ na kształt swojej składki emerytalnej. Może on zdecydować czy ma być ona odprowadzona w całości na konto Zakładu Ubezpieczeń Społecznych czy też jej część stanowiąca 2,92% podstawy ma zostać przekazana na konto Otwartego Funduszu Emerytalnego pracownika.

Składka na ubezpieczenie rentowe – zapewnia pracownikowi lub jego rodzinie zabezpieczenie w przypadku takich zdarzeń jak ciężka choroba ubezpieczonego, jego kalectwo lub śmierć. Świadczenie to realizowane jest poprzez wypłatę renty w przypadku niezdolności do pracy. W przypadku śmierci pracownika wypłacana jest renta rodzinna, która w tej sytuacji przysługuje dzieciom, rodzicom, wdowie lub wdowcowi zmarłego. Składka ta również opłacana jest w części przez pracownika oraz pracodawcę i wynosi odpowiednio 1,5% oraz 6,5% podstawy.

Składka na ubezpieczenie chorobowe – dzięki uzyskaniu tej składki pracownik może uzyskać m.in. takie świadczenia jak:

• zasiłek chorobowy – przysługuje osobie, która stała się niezdolna do pracy z powodu choroby
• świadczenie rehabilitacyjne – przysługuje ubezpieczonemu w przypadku, gdy wyczerpał on już prawo do korzystania z zasiłku chorobowego jednak jego dalsze leczenie skutkować może odzyskaniem zdolności do pracy
• zasiłek macierzyński – przysługuje kobiecie, która w okresie ubezpieczenia urodziła dziecko lub przyjęła je na wychowanie

Składka na ubezpieczenie chorobowe nie stanowi kosztu pracodawcy. W całości jest ona potrącana z pensji brutto ubezpieczonego i wynosi 2,45% podstawy.

Składka na ubezpieczenie wypadkowe – ma zastosowanie, gdy pracownik ulegnie wypadkowi w miejscu pracy lub gdy zachoruje na tzw. chorobę zawodową. Świadczenia przysługujące pracownikowi z jej tytułu to świadczenia chorobowe, świadczenia rentowe oraz odszkodowania. Mogą być one wypłacone zarówno ubezpieczonemu jak i jego rodzinie (Przegląd Emerytalny, 2016). Składka ta opłacana jest w całości przez pracodawcę. Jej wysokość uzależniona jest od profilu działalności organizacji, w której zatrudniony jest ubezpieczony oraz od liczby osób w niej ubezpieczonych. Jej wartość mieści się w przedziale od 0,67% do 3,6% podstawy.

ZUS to nie wszystko

Do grupy narzutów wchodzących w skład ubezpieczeń społecznych należy natomiast składka na: ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy oraz na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. W niektórych przypadkach obowiązkowa jest również składka na Fundusz Emerytur Pomostowych.

Ubezpieczenie zdrowotne – świadczeniobiorcy tego ubezpieczenia uprawnieni są do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Opieka ta obejmuje takie obszary jak szeroko pojęta ochrona zdrowia, zapobieganie i wczesne wykrywanie chorób, zapobieganie urazom, ograniczanie niepełnosprawności, leczenie oraz pielęgnacje (Piechota, 2014). Pracownik uzyskuje prawo do świadczeń w momencie zgłoszenia go przez pracodawcę do ubezpieczenia zdrowotnego. Pracownik ma obowiązek zgłosić do ubezpieczenia także członków swojej rodziny. Zyskują oni w ten sposób prawa do świadczeń opieki zdrowotnej na takich samych zasadach jak pracownik. Składka na ubezpieczenie pobierana jest w całości z pensji brutto pracownika. Jej wysokość oblicza się na podstawie kwoty brutto pomniejszonej o składki na ubezpieczenie społeczne i wynosi 9%. Ubezpieczenia zdrowotne w Polsce reguluje ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. 2004 Nr 210 poz. 2135).

Składka na Fundusz Pracy – stanowi element polityki społecznej Państwa. Środki pozyskiwane przez fundusz wykorzystywane są głównie na zadania związane z przeciwdziałaniem bezrobociu i promocją zatrudnienia. Zadania te realizuje się poprzez m.in. wypłatę zasiłków dla bezrobotnych i ich szkolenie czy finansowanie robót publicznych i interwencyjnych (Leksykon Budżetowy, 2016). Składa ta jest opłacana w całości przez pracodawcę i wynosi 2,45%.

Składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – ze środków zgromadzonych przez ten fundusz zaspokajane są roszczenia pracownika w sytuacji, gdy jego pracodawca staje się niewypłacalny np. w skutek upadłości firmy. Roszczenia te dotyczą głównie niewypłaconych pensji za pracę w tym również za czas przestoju niezawinionego przez pracownika (Leksykon Budżetowy, 2016). Składka ta podobnie jak w przypadku Funduszu Pracy opłaca jest w całości przez pracodawcę i wynosi 0,1% podstawy.

...

W niektórych przypadkach obowiązkowa jest również składka na Fundusz Emerytur Pomostowych. Składka ta funkcjonuje w oparciu o Ustawę z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz.U. 2008 Nr 237 poz. 1656). Obowiązek jej odprowadzenia ma miejsce, gdy pracownik urodził się po 1948 roku oraz gdy wykonuje on pracę w szczególnych warunkach lub gdy ma ona szczególny charakter. Szczególne warunki oznaczają takie, w których pracownik narażony jest na duże ryzyko utraty zdrowia w przyszłości. Szczególny charakter rozumiany jest jako praca, w której od pracownika wymaga się dużej odpowiedzialności lub ponadprzeciętnej sprawności psychofizycznej. Składka ta wynosi 1,5% i w całości opłacana jest przez pracodawcę.

Bibliografia:
Jacukowicz Z., (2006), Koszt indywidualnych wynagrodzeń a szara strefa płac, IPiSS w Warszawie
Piechota Anna (2014), Miejsce i rola ubezpieczeń w systemie ochrony zdrowia w Polsce, Uniwersytet Łódzki
Przegląd Emerytalny (2016) Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. 2008 Nr 237 poz. 1656)
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. 2004 Nr 210 poz. 2135)
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1998 Nr 137 poz. 887)