Kwestie formalne dotyczące urlopu wypoczynkowego nie dla wszystkich muszą być oczywiste. Nie każdemu też przysługuje płatny okres zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy. O tym kto może skorzystać z urlopu, kiedy może zostać on odwołany oraz co dzieje z niewykorzystanym urlopem opowiada Katarzyna Olszak, Koordynator ds. Kadr i Płac w People.
Czym jest urlop i komu przysługuje?
Urlop wypoczynkowy to coroczny, płatny okres przysługujący pracownikowi, w którym jest zwolniony z wykonywania swoich obowiązków u danego pracodawcy. Płatny wypoczynek przysługuje każdej osobie zatrudnionej w oparciu o umowę o pracę i nie ma znaczenia, czy jest to pełen etat czy tylko jego część. Warto zaznaczyć, że typ etatu ma jednak wpływ na wymiar urlopu. W zależności od przepracowanego okresu w oparciu o umowę o pracę oraz ukończonej szkoły – pracownikowi przysługuje 20 lub 26 dni urlopu. I tak wymiar ten wynosi: 20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat; 26 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat. Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu ani przenieść go na inną osobę, gdyż jest on jego osobistym uprawnieniem.
Czy i kiedy pracodawca może odwołać pracownika z urlopu?
W niektórych przypadkach pracodawca może odwołać pracownika z urlopu lub przesunąć jego termin. Odwołanie z urlopu możliwe jest tylko wtedy, gdy w chwili jego rozpoczęcia pracodawca nie wiedział o okolicznościach, które wymagają obecności danej osoby w pracy. Poinformować o tym można drogą telefoniczną, mailową lub za pomocą innych środków łączności – tak, by komunikacja była skuteczna, a pracownik mógł się zapoznać z przyczyną odwołania– mówi Katarzyna Olszak, Koordynator ds. Kadr i Płac w People.
Pozostaje pytanie czy pracownik faktycznie musi zareagować na takie wezwanie, przerwać urlop i stawić się w biurze? Okazuje się, że tak. Odmowa wykonania tego polecenia może zostać uznana za ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych. To z kolei może stać się uzasadnieniem dla rozwiązania umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia (art. 52 § 1 pkt. 1 Kodeksu pracy).Odwołanie powinno być też dokonane z takim wyprzedzeniem, aby pracownik mógł się stawić do pracy w wyznaczonym terminie. W przypadku odwołania z urlopu, pracodawca musi pokryć koszty poniesione przez pracownika w związku z jego wcześniejszym powrotem z urlopu. Są to przede wszystkim: niepodlegająca zwrotowi zapłata za niewykorzystany pobyt w hotelu lub innym ośrodku wczasowym, a także koszty podróży. Zwrot obejmuje również koszty niewykorzystania urlopu przez rodzinę pracownika, jeżeli została zmuszona do przerwania odpoczynku.
A co z niewykorzystanym urlopem wypoczynkowym?
Koniec roku kalendarzowego to graniczny moment, do którego pracownik powinien wykorzystać swój urlop. Zdarzają się jednak okoliczności, w których wykorzystanie pełnego wymiaru przerwy wypoczynkowej nie jest możliwe. W takiej sytuacji niewykorzystane dni przechodzą na kolejny rok i z początkiem nowego stają się urlopem zaległym, z możliwością wykorzystania do 30 września danego roku.Jak wskazuje Kodeks Pracy - tylko w przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia umowy o pracę następuje przekształcenie prawa do urlopu wypoczynkowego w roszczenie o wypłatę ekwiwalentu pieniężnego (skutek ten następuje niezależnie od woli stron). Pracodawca może nakazać pracownikowi wykorzystanie przysługującego mu urlopu wypoczynkowego, jednak tylko w okresie wypowiedzenia.Co jednak dzieje się w sytuacji, w której ktoś jednak nie wykorzysta do końca września zaległego urlopu a pozostaje w swoim miejscu zatrudnienia? Otóż prawo do urlopu wypoczynkowego i uzyskania ekwiwalentu za urlop ulega przedawnieniu z upływem trzyletniego okresu od daty wymagalności roszczenia o urlop za dany rok lub za ekwiwalent. Okres przedawnienia rozpoczyna się z ostatnim dniem roku kalendarzowego, za który przysługuje urlop.
Urlop w praktyce
Często praktykowane jest rozbijanie przysługujących każdemu dni urlopowych na krótsze okresy. Eksperci radzą, by jednak wybrać dłuższy, nieprzerwany odpoczynek, ponieważ pierwszy tydzień urlopu to czas, kiedy organizm przestawia się na tryb urlopowy. Dopiero drugi jest rzeczywistym czasem regeneracji i odpoczynku pod względem fizycznym i psychicznym. Taki urlop ułatwia zwiększenie efektywności pracownika po powrocie do pracy - dodaje Katarzyna Olszak. 
