Podpisywanie przez strony stosunku pracy umów lojalnościowych należy do powszechnej praktyki na rynku pracy. Umowy takie wiążą się z obopólnymi korzyściami – mogą na nich zyskać zarówno pracodawcy, jak i pracownicy. Na ich podstawie pracownik w zamian za pomoc finansową ze strony pracodawcy zobowiązuje się do przepracowania w danej firmie określonego czasu. Jednocześnie pracodawcy zyskują gwarancję tego, że najlepsi pracownicy nie przejdą do konkurencji i będą w dalszym ciągu przyczyniać się do rozwoju i generowania zysków dla firmy.
Umowa szkoleniowa
Umowy lojalnościowe często utożsamiane są z umowami szkoleniowymi. Zgodnie z przepisami na pracodawcy spoczywa obowiązek ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych. W tym celu pracownicy biorą udział w różnego rodzaju szkoleniach, studiach podyplomowych czy kursach – z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych w ten sposób niejednokrotnie wiąże się z wysokimi kosztami, dlatego też pracodawcy często pokrywają koszty takich szkoleń w całości lub w części. Jest to jednak uzależnione od uprzedniego podpisania przez pracownika umowy lojalnościowej. W takiej umowie pracownik zobowiązuje się do przepracowania u pracodawcy określonego czasu po zakończeniu szkolenia, a w razie naruszenia tego zobowiązania jest zobligowany do zwrotu w odpowiedniej części poniesionych przez pracodawcę kosztów szkolenia.
Zasada swobody umów
Opisany rodzaj umowy lojalnościowej zwanej także umową szkoleniową został wprost uregulowany przez przepisy Kodeksu pracy. Jednak pojęcie umów lojalnościowych jest szersze. Mogą one dotyczyć także innych obszarów niż podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Sąd Najwyższy dopuszcza zawieranie – w oparciu o zasadę swobody umów – również innych umów lojalnościowych. W orzecznictwie tego sądu utrwalony jest pogląd, że nie pozostaje w sprzeczności z prawem i zasadami współżycia społecznego umowa, na podstawie której pracownik, który otrzymuje pomoc finansową od pracodawcy (np. w celu uzyskania mieszkania), zobowiązuje się w zamian do przepracowania u niego oznaczonego okresu (np. uchwała z 22 października 1987 r., III CZP 55/87, wyrok z 29 listopada 2000 r., I PKN 118/00).
Inne rodzaje umów
Powołując się na zasadę swobody umów, pracodawca i pracownik mogą zatem zawierać umowy lojalnościowe w szerszym zakresie, niż wynika to wprost z przepisów, a więc dotyczące nie tylko dofinansowania podnoszenia kwalifikacji zawodowych, ale także innych celów. Wśród występujących na rynku pracy umów lojalnościowych, poza tymi dotyczącymi szkoleń, można przykładowo wskazać umowę pożyczki udzielaną pracownikowi przez pracodawcę. W takim przypadku spłata pożyczki przeważnie odbywa się na korzystnych dla pracownika warunkach, z tym jednak zastrzeżeniem, że w sytuacji, w której dojdzie do rozwiązania umowy o pracę przez pracownika przed wskazaną w umowie datą będzie on zobowiązany do zwrotu pożyczki w całości.
Kolejnym spotykanym w praktyce rodzajem umowy lojalnościowej jest umowa o nabyciu udziałów pracowniczych w funduszach private equity. Podpisanie takiej umowy gwarantuje pracownikowi otrzymanie wypłaty zysku pod warunkiem pozostawania w zatrudnieniu przez pewien okres.
Do szeroko rozumianych umów lojalnościowych można także zaliczyć umowy o zakazie konkurencji, które zawierane są w szczególności z pracownikami, którzy mają dostęp do kluczowych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Zobowiązanie do niepodejmowania działalności konkurencyjnej może dotyczyć albo wyłącznie okresu zatrudnienia u danego pracodawcy albo może być rozciągnięte na określony w umowie czas po rozwiązaniu stosunku pracy. W tym drugim przypadku pracownikowi przysługuje określone odszkodowanie.
...
Przedstawione przykłady funkcjonujących na rynku pracy umów lojalnościowych wskazują na to, że tego rodzaju umowy nie mogą być utożsamiane wyłącznie z jednym obszarem, jakim są szkolenia umożliwiające pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. W praktyce, strony stosunku pracy mają szeroką swobodę w zakresie kształtowania zarówno treści, jak i zakresu takich umów, co oczywiście musi pozostawać w zgodzie z obowiązującymi przepisami.
