Każdemu pracownikowi wraz z obowiązkiem świadczenia pracy przysługuje prawo do odpoczynku. Kodeks pracy jasno wytycza czas, który przeznaczony powinien być efektywnej pracy oraz czas, który powinniśmy przeznaczyć na regenerację sił. Warto przybliżyć kwestie prawne, które chronią pracownika w obszarze przysługującego mu odpoczynku.

Każdemu pracownikowi przysługuje: ściśle określony odpoczynek dobowy, tygodniowy, przerwa śniadaniowa i wypoczynkowa, przerwy wynikające z przepisów bhp oraz w przypadku mam karmiących - przerwa przeznaczona na karmienie dziecka.

Odpoczynek dobowy

Pracownik zatrudniony na umowę o pracę w każdej dobie posiada prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku.

Odpoczynek tygodniowy

Pracodawca ma obowiązek zapewnienia swoim pracownikom odpoczynku w każdym tygodniu, który liczony jest od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego przez 7 kolejnych dni kalendarzowych. Taki odpoczynek winien trwać nieprzerwanie przez 35 godz., które obejmują 11 godz. odpoczynku dobowego.

Wyjątek: pracownicy pracujący w systemie zmianowym, w sytuacji kiedy pracownik przechodzi ze zmiany na zmianę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy- w tym przypadku odpoczynek tygodniowy może być skrócony do 24godz.
Odpoczynek tygodniowy powinien przypadać na niedzielę. Jeśli w danym zakładzie praca jest dozwolona w niedzielę- w tej sytuacji dzień odpoczynku zamienia się na inny dzień tygodnia. Niedziela obejmuje 24 kolejne godziny, od godziny 6:00 w tym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina.

Przerwa na śniadanie 

Pracownik zatrudniony na umowę o pracę powinien świadczyć pracę w sposób ciągły przez cały dzień, zgodnie z obowiązującym go harmonogramem pracy.
W sytuacji gdy dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, pracownik ma prawo do co najmniej 15 minutowej przerwy w pracy, wliczonej do czasu pracy. Przepisy nie precyzują przeznaczenia takiej przerwy, na ogół jest ona przerwa śniadaniową. Przerwa jest odpłatna i zalicza się do czasu pracy. Taka przerwa nie może wystąpić na początku ani na końcu dniówki, powinna przypadać po jej rozpoczęciu ale jeszcze przed zakończeniem.

Przerwa dla osoby pracującej przy monitorze ekranowym 

Przepisy BHP dla osoby pracującej powyżej 4 godz. przy monitorze ekranowym przewidują minimum
5 minutową przerwę wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie przepracowanej przy obsłudze monitora ekranowego.

Szkodliwe lub uciążliwe warunki pracy

Skrócenie podstawowych norm czasu pracy może nastąpić w przypadku szczególnie szkodliwych lub uciążliwych warunków pracy. Odbywa się to poprzez obniżenie normy dobowej czasu pracy bądź przez wprowadzenie wliczanych do czasu pracy przerw.

Przerwa dla mam karmiących dziecko

Pracownica karmiąca dziecko w zależności od jej dobowego wymiaru czasu pracy, ma prawo do przerwy przeznaczonej na karmienie dziecka.
Jeśli jej czas pracy w danej dobie jest dłuższy niż 6 godzin- dwie przerwy pół godzinne, a w razie karmienia więcej niż jednego dziecka- dwie przerwy po 45 minut każda. Przerwy te mogą być połączone, co oznacza że pracownica może skorzystać z jednej godzinnej bądź odpowiednio półtoragodzinnej przerwy na karmienie.
Jeśli praca jest wykonywana w wymiarze od 4-6 godz. dzienne- przysługuje odpowiednio jedna półgodzinna bądź jedna 45 minutowa przerwa.

Przerwa dla osób młodocianych               

Osoby młodociane, których dobowy wymiar czasu pracy przekracza 4,5 godziny, maja prawo do dłuższej – półgodzinnej przerwy w pracy zaliczanej do czasu pracy.

Przerwa dla osoby niepełnosprawnej

Każda osoba posiadająca stopień niepełnosprawności niezależnie od tego czy jest on lekki czy znaczny- ma prawo do dodatkowej 15 minutowej przerwy w pracy. Przerwa przeznaczona jest na gimnastykę usprawniającą (niezależna jest od przerwy śniadaniowej).

Przerwy w pracy, nie wliczane do czasu pracy:

1. PRZERWA LUNCHOWA- PRZEZNACZONA NA SPOŻYCIE POSIŁKU LUB ZAŁATWIANIE SPRAW OSOBISTYCH
Pracodawca może wprowadzić przerwę niewliczaną do czasu pracy, która wydłuża czas pobytu pracownika na terenie zakładu pracy w wymiarze nieprzekraczającym 60 minut- przerwa lunchowa. Taka przerwa może być przeznaczona na spożywanie posiłku lub na załatwienie spraw osobistych. Możliwa jest do wykorzystania poza zakładem pracy, nie jest ona wliczana do czasu pracy i jest ona nieodpłatna.

2. PRZERWA DLA PRACOWNIKA ZATRUDNIONEGO W SYSTEMIE PRZERYWANEGO CZASU PRACY
W systemie przerywanego czasu pracy praca wykonywana jest według z góry ustalonego rozkładu. W takim systemie można wprowadzić jedną przerwę w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin. Przerwy tej nie wlicza się do czasu pracy ale pracownik powinien otrzymać za przerwę wynagrodzenie równe połowie wynagrodzenie za czas przestoju. W przypadku zastosowania przerywanego systemu pracy na podstawie umowy o pracę, można zastosować przerwę nie dłuższa niż 5 godzin, opłacana w zależności od zapisów zawartych w umowie o pracę.

PODSTAWA PRAWNA:

• Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dn. 1 grudnia 1998 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U.Nr 148, po.973).
• Artykul 17 ustawy z dn 27 sierpnia 1997 r. o trehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych(Dz.U.z 2011 r NR 127, poz 721 z poźn.zm)