Jednoosobowa działalność gospodarcza prowadzona przez osobę fizyczną (tzw. indywidualna działalność gospodarcza) jest najprostszą formą prowadzenia firmy. Może być uruchomiona w każdym celu gospodarczym. W tej formie podejmowane i prowadzone są przede wszystkim niewielkie przedsięwzięcia gospodarcze, o ograniczonym zakresie działania.

Z powyższej formy organizacyjno-prawnej nie mogą korzystać osoby prawne ani jednoosobowe spółki prawa handlowego. Zasady prowadzenia działalności w tej formie reguluje Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Właściciel firmy nie ma osobowości prawnej – jest to po prostu osoba fizyczna będąca przedsiębiorcą. Nie ma konkretnej formy aktu założycielskiego. Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą działa pod własnym imieniem i nazwiskiem, dopuszczalne jest również uzupełnienie nazwy firmy o inne oznaczenia lub nazwy/marki z zachowaniem przepisów Kodeksu cywilnego, przepisów o ochronie dóbr osobistych i ochronie znaków towarowych oraz niektórych innych ustaw.

 Warto wiedzieć, że nazwa firmy lub inne dodane do niej oznaczenia nie muszą pochodzić z języka polskiego. Uprawnionym do reprezentacji przedsiębiorstwa jest właściciel. Nie ma limitu kapitału potrzebnego do uruchomienia działalności, osoba prowadząca indywidualną działalność gospodarczą jest jedynym właścicielem przedsiębiorstwa, ma prawo do całości zysków i odpowiada całym swoim majątkiem (w tym również majątkiem osobistym) za zaciągnięte zobowiązania, odpowiedzialność ta rozciąga się również na współmałżonka (jedynym sposobem na uniknięcie odpowiedzialności jest ustanowienie rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami).

Pierwszy krok

Do rozpoczęcia prowadzenia takiej działalności wystarczy zgłoszenie wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej zgodnie z art. 14 ust. 1 Ustawy z dnia 13 maja 2011 roku o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i niektórych innych ustaw, dokonane drogą elektroniczną lub za pośrednictwem właściwego urzędu gminy (w takim przypadku ze złożonym pod wnioskiem własnoręcznym podpisem). Dokonując zgłoszenia, należy określić rodzaj prowadzonej działalności zgodnie z PKD. Warto w tym momencie upewnić się, iż działalność, jaką przedsiębiorca ma zamiar rozpocząć, nie wymaga przypadkiem posiadania konkretnych zezwoleń lub koncesji.

Konieczne jest posiadanie lub nabycie numeru REGON. Numer NIP przedsiębiorcy prowadzącego indywidualną działalność gospodarczą jest jednocześnie numerem NIP jego firmy. Niezbędnym elementem będzie pieczątka firmowa – konieczna przy wypełnianiu faktur, znakowaniu umów czy niektórych dokumentów oficjalnych i pism urzędowych. Kolejnym niezbędnym krokiem jest wybór formy opodatkowania, a co za tym idzie – rejestracja działalności gospodarczej w Urzędzie Skarbowym. W ciągu 7 dni od dnia podjęcia działalności (zadeklarowanej w zgłoszeniu do Urzędu Skarbowego) przedsiębiorca powinien dokonać zgłoszenia do ZUS-u w siedzibie urzędu właściwej dla miejsca prowadzenia działalności gospodarczej (siedziby firmy). W celu dokonywania operacji finansowych w ramach funkcjonowania przedsiębiorstwa konieczne też będzie założenie rachunku bankowego.

Jak wynika z powyższego, jednoosobowa działalność gospodarcza jest najprostszą z form prowadzenia firmy.

Zatrudnianie pracowników

Przedsiębiorca prowadzący taką firmę może również zatrudniać pracowników. Wiąże się to jednak z koniecznością dopełnienia szeregu wymogów formalnych, takich jak: wybór formy zatrudnienia (uzależniony w pewnych przypadkach od formy wybranego opodatkowania), zgłoszenie pracownika do ZUS-u w terminie 7 dni od dnia zatrudnienia, ewidencjonowanie zarobków, naliczanie i odprowadzanie podatków, przeprowadzenie przez podwładnego badań lekarskich i uzyskania braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, prowadzenie i przechowywanie (jak również udostępnianie odpowiednim organom) ewidencji czasu pracy, zarobków, akt osobowych i innych dokumentów. Należy wziąć pod uwagę kwestie ustawowych wymogów dotyczących urlopów wypoczynkowych, zwolnień lekarskich i czasu pracy. Konieczne będzie w takim przypadku zapoznanie się z wymogami Kodeksu pracy. Przedsiębiorca zatrudniający pracowników musi również spełniać wymogi nakładane przez przepisy o bezpieczeństwie i higienie pracy (BHP) zawarte właśnie w Kodeksie pracy.

Nie ma natomiast już wedle obecnego stanu prawnego obowiązku zawiadamiania o rozpoczęciu działalności i zatrudnianiu pracowników Państwowej Inspekcji Pracy oraz Państwowej Inspekcji Sanitarnej, który to obowiązek ciążył wcześniej na pracodawcy.

Zalety

Zaletami posiadania takiej formy działalności są relatywnie niskie koszty uruchomienia i prowadzenia firmy, brak jakichkolwiek wymagań kapitałowych przy jej zakładaniu, stosunkowo szybka i nieskomplikowana procedura rejestracyjno-założycielska (warto wspomnieć, iż w obecnej sytuacji rynkowej nowi przedsiębiorcy są w swoisty sposób „promowani” przez administrację państwową oraz organy rządowe i wspólnotowe, co daje zarówno możliwość skorzystania z licznych form wsparcia, takich jak dotacje, szkolenia, jak i pozwala – przynajmniej w teorii – liczyć na wsparcie merytoryczno-formalne podczas rejestracji). Zaletą jest też brak wymogu formalnego w postaci posiadania aktu założycielskiego przedsiębiorstwa.

Dzięki swobodzie wyboru formy opodatkowania przedsiębiorca może wybrać najkorzystniejszą dla rodzaju prowadzonej działalności formę spośród: karty podatkowej, ryczałtu, opodatkowania na zasadach ogólnych oraz szczególnych form – podatku liniowego i uproszczonej formy opłacania podatku w zaliczkach.

Zarządzanie oraz prowadzenie takiej działalności gospodarczej jest nieskomplikowane, podobnie jak ewentualna procedura likwidacji firmy. Jednoosobowa działalność gospodarcza, jako mała firma, jest dość elastyczna i może szybko i sprawnie reagować na ewolucje oraz zmiany na rynku, ma też łatwość dostosowania i wprowadzania u siebie wszelkich zmian. Z finansowego punktu widzenia zaletą jest również możliwość dokonywania różnorakich odliczeń podatkowych związanych z prowadzeniem działalności, jak również korzystanie z atrakcyjnych form finansowania (leasing etc.). Właściciel firmy jest wyłącznym dysponentem zysków.

Kolejne zalety to: możliwość dość elastycznego dostosowania czasu pracy do własnych potrzeb (mówiąc kolokwialnie – właściciel firmy „sam jest sobie szefem”), dość łatwo też można regulować czas i rytm pracy. Nie bez znaczenia wydaje się też być czynnik motywacyjny, wynikający ze sterowania własną działalnością, posiadania wyłącznego (poza czynnikami zewnętrznymi) wpływu na funkcjonowanie i strategię przedsiębiorstwa, poczucie niezależności, brak konieczności wypełniania czyichkolwiek poleceń, a nawet duma wynikająca z – mówiąc potocznie – „bycia na swoim”.

Brak osobowości prawnej może być traktowany w dwojaki sposób – z jednej strony wyklucza to jakąkolwiek odpowiedzialność przedsiębiorstwa, z drugiej – przedsiębiorca prowadzący indywidualną działalność gospodarczą odpowiada, jak już wspomniano, w całości i w pełnym zakresie całym swoim majątkiem za wszelkie finansowe zobowiązania firmy.

Niebagatelne znaczenie ma fakt, iż tę formę działalności dość łatwo można połączyć z pracą etatową lub inną formą zatrudnienia – może być traktowana jako dodatkowe źródło dochodów, zaś sam przedsiębiorca może zarówno realizować się w działalności gospodarczej, zaspokajać swoje ambicje „posiadania firmy”, jak i być zabezpieczonym w dwójnasób oraz osiągać większe przychody – bo pochodzące z dwóch źródeł. Taka zdywersyfikowana forma pracy sprawia, że w razie urlopu, choroby lub czasowego przestoju czy gorszej koniunktury przedsiębiorca nie zostaje na przysłowiowym lodzie.

Wady

Oczywiście – jak każda forma działalności działalność jednoosobowa ma również pewne wady. Jak już wspomniano, przedsiębiorca odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania firmy, odpowiedzialność ta przenosi się również w określonych sytuacjach i w określony sposób na współmałżonka.

Rozwój firmy jest uzależniony wyłącznie do osoby właściciela, nie ma możliwości pozyskania kapitału np. przez przyjęcie wspólnika.

Ważnym jest fakt, iż składki obowiązkowe do ZUS-u muszą być odprowadzane niezależnie od zysków. Jeżeli jest to jedyna działalność zarobkowa danej osoby – opłacanie wyłącznie podstawowej, minimalnej składki, wymaganej przepisami, nie jest najlepszym pomysłem, chyba, że przedsiębiorca w inny sposób zabezpieczy sobie emeryturę. Trudno też mówić o urlopie – przedsiębiorca sam zarządza sobą w czasie pracy, pozbawiony jest przywilejów socjalnych, jakimi dysponuje się w sytuacji zatrudnienia na etacie.

Choć prowadzenie i zarządzanie takim typem działalności jest nieskomplikowane, to wymaga pewnej dyscypliny, dokładności i rzetelności – a wszystko to spoczywa wyłącznie na przedsiębiorcy (angażowanie fachowego wsparcia jest z reguły zbyt kosztochłonne).

                                                                                           ---

Działalność jednoosobowa z reguły jest prowadzona na małą skalę. Nie oznacza to wcale małych zysków. Ta forma działalności gospodarczej może być bardzo dochodowa, szczególnie, że upodobali ją sobie przedsiębiorcy działający w sektorze usług (szkoleniowcy, lektorzy języków obcych, lekarze), jako że wiąże się z niewielkimi kosztami własnymi, relatywnie szybkim zyskiem oraz niewielkim ryzykiem własnym. Niewielki jest również nakład inwestycyjny – często najważniejszym zasobem są zasoby własne (wiedza, doświadczenie, umiejętności) przedsiębiorcy.