W związku z epidemią koronawirusa przedmiotem szczególnej troski pracodawców stało się zdrowie fizyczne pracowników. By ograniczyć ryzyko rozprzestrzenienia się choroby, część firm wprowadza na większą skalę pracę zdalną, inne codziennie mierzą pracownikom temperaturę. Chroniąc zdrowie fizyczne zatrudnionych nie zapominajmy, że obecna sytuacja stanowi dla nich również duże obciążenie psychiczne – do codziennego, związanego z pracą stresu dołączyły obawy o zdrowie własne i najbliższych, a czasem także lęk o przyszłe bezpieczeństwo finansowe. Właśnie ukazał się najnowszy raport ekspertów Well.hr pt. „Bez stresu! Jak wspierać kondycję psychiczną pracowników”. Partnerami raportu są firmy PwC, PKN ORLEN oraz Grupa LUX MED.
Odporność psychiczna towarem deficytowym
Jeszcze przed wybuchem epidemii 45 proc. polskich pracowników oczekiwało od pracodawców wsparcia w zakresie profilaktyki problemów zdrowia psychicznego – wynika z cytowanych przez Well.hr badań Grupy BUPA. Skala zainteresowania tego rodzaju wsparciem to efekt obciążeń poznawczych, z jakimi mamy do czynienia we współczesnym środowisku pracy, a także, z rosnącej w Polsce liczby osób z problemami o podłożu psychicznym. W ciągu ostatnich 10 lat wzrost liczby chorych na depresję szacuje się na ok. 30 proc. – Wynika to, z jednej strony, z rozpowszechnienia się tej choroby w naszym społeczeństwie, z drugiej natomiast, z mniejszej stygmatyzacji chorych. Rośnie świadomość, że depresja jest taką samą chorobą, jak każda inna i że można ją leczyć – mówi prof. dr hab. n. med. Piotr Gałecki, krajowy konsultant ds. psychiatrii.
Z przeprowadzonego w 2012 r. na zlecenie NFZ badania epidemiologicznego zaburzeń psychiatrycznych polskiego społeczeństwa (EZOP Polska) wynikało, że co czwarty Polak (23,4 proc.) będzie mieć w ciągu swojego życia problemy natury psychicznej, zaburzenia depresyjne, lękowe lub kłopoty z zażywaniem substancji psychoaktywnych. Oznaczało to ponad sześć milionów mieszkańców Polski w wieku produkcyjnym. Według – znacznie mniej optymistycznych – szacunków Instytutu Psychiatrii i Neurologii, już dziś prawie 8 mln osób (jedna czwarta społeczeństwa) cierpi w Polsce na różnego rodzaju problemy psychiczne. Obecna sytuacja może te problemy nasilać.
Na zagrożenie zwracają uwagę we wspólnym Apelu, opublikowanym 12 marca, Polskie Towarzystwo Psychiatryczne i Krajowy Konsultant w dziedzinie psychiatrii, pisząc: „lęk może przenosić się z osoby na osobę analogicznie jak wirus” oraz „osoby doświadczające na co dzień problemów dotyczących zdrowia psychicznego mogą być w obecnym czasie szczególnie podatne na nasilenie się odczuwanych problemów.”
Przez ostatnie lata pracodawcy zrobili bardzo dużo dla zdrowia i kondycji fizycznej pracowników – prywatną opiekę medyczną i kartę sportową oferuje już zdecydowana większość średnich i dużych firm w Polsce. Wspieranie kondycji psychicznej pracowników wciąż jest jednak w naszym kraju zjawiskiem rzadkim. – Szacujemy, że punktowe działania prowadzi nie więcej niż kilkanaście procent firm, a kompleksowe programy well-being uwzględniające aspekt zdrowia psychicznego – tylko kilka procent – mówi Joanna Kotzian, współtwórczyni Well.hr oraz jedna z autorek raportu.
Pomoc w trudnych sytuacjach
Najbardziej kompleksową formą pomocy oferowaną pracownikom przez pracodawców jest tzw. Employee Assistance Program, który obejmuje zwykle wsparcie psychologiczne, prawne i finansowe. Dostęp do takiego programu oferuje pracownikom m.in. PwC. Alternatywą dla niego jest objęcie pracowników pakietem prywatnej opieki medycznej, obejmującym konsultacje z psychologiem, lekarzem-psychiatrą, seksuologiem czy psychoterapeutą. Wśród firm, które postawiły na takie rozwiązanie są m.in. GSK, SITECH i Roche. Z kolei firma PKN ORLEN otworzyła w Płocku własną Pracownię Psychologii Pracy, świadczącą pomoc psychologiczną pracownikom i ich rodzinom w trudnych sytuacjach życiowych – Zaoferowanie różnorodnych form wsparcia w trudnych chwilach daje naszym pracownikom poczucie bezpieczeństwa i jest skutecznym narzędziem budowania lojalności wobec pracodawcy – mówi Wioletta Kandziak, Dyrektor Wykonawcza ds. Kadr w PKN ORLEN.
Wsparcie zdrowia psychicznego pracowników może przybrać formę konsultacji on-line lub infolinii ze specjalistą. To ostatnie rozwiązanie z myślą o pracownikach uruchomił m.in. SAP Polska. Pracodawca może też informować pracowników o numerach infolinii prowadzonych przez różne instytucje. Tak zrobiła np. firma Stepstone, która udostępniła w Intranecie odnośniki do specjalistycznych poradni, fundacji i telefonów zaufania. Konsultacje online i za pośrednictwem infolinii są szczególnie przydatne w obecnej sytuacji, gdy bezpośredni kontakt z psychologiem czy psychiatrą jest utrudniony lub niewskazany.
Bardzo ważne jest odpowiednie przygotowanie organizacji na sytuację potencjalnego kryzysu psychologicznego. Wielu kryzysom można zapobiec, jeśli udzielimy pracownikowi potrzebnego wsparcia. – Dostrzeżenie i rozpoznanie potencjalnego kryzysu nie jest łatwe. W dużej mierze zależy od uważności zespołu i menedżera. Mogą o nim świadczyć np. zachowania i reakcje, które nie są charakterystyczne dla pracownika – wyjaśnia Magdalena Pancewicz z Well.hr. Warto przygotować menedżerów do rozpoznawania oznak kryzysu psychologicznego w zespole oraz do rozmowy na ten temat z pracownikami. W sytuacji zagrożenia epidemicznego takie szkolenie może być realizowane w formie e-learningu.
Innym rozwiązaniem opisywanym przez ekspertów Well.hr jest tworzenie w firmach grup wsparcia. Pracownicy zrzeszeni w takich grupach dzielą się ze sobą informacjami i wiedzą oraz wspierają się w trudnych życiowych i zawodowych sytuacjach. W wielu firmach w Polsce działają już podobne grupy zrzeszające np. młodych rodziców (np. w Shell Business Operations) lub pracowników niepełnosprawnych (np. w GSK). Praktycznie nieznanym natomiast jeszcze w Polsce rozwiązaniem są wewnętrzne grupy „ratowników psychologicznych”, którzy przeszli odpowiednie szkolenie i pozostają do dyspozycji przeżywających trudne chwile kolegów – można do nich przyjść lub zadzwonić, by porozmawiać o swoich problemach, mając zapewnioną poufność. Rozwiązanie to jest bardzo popularne w Wielkiej Brytanii.
Eksperci Well.hr zwracają także uwagę na potrzebę wdrażania działań profilaktycznych. Bardzo ważne jest, z jednej strony, budowanie świadomości odnośnie do zagrożeń, z drugiej natomiast promowanie zachowań, które pozwalają utrzymać dobrą kondycję psychiczną – podnoszą poziom odporności, uczą racjonalnie gospodarować swoją energią i radzić sobie z emocjami. Firma budowlana PORR szkoli pracowników zatrudnionych na projektach realizowanych z dala od domu z radzenia sobie z rozłąką. PKN ORLEN opracował dla pracowników produkcyjnych specjalny program dotyczący radzenia sobie z uciążliwościami pracy zmianowej. Pracownicy PwC mają dostęp do szkoleń mindfulness podnoszących ich efektywność osobistą i odporność psychiczną. Możliwości jest dużo, ważne, by formy wsparcia wynikały z potrzeb pracowników oraz ze specyfiki pracy i ryzyka psychologicznego, na jakie są narażeni.
Zaburzenia psychiczne są ogromnym obciążeniem dla pracownika, zwłaszcza gdy idą w parze z pogorszeniem stanu zdrowia fizycznego. Stanowią jednocześnie wysoki koszt dla pracodawcy. Zdaniem ekspertów Well.hr firmy powinny wspierać zdrowie psychiczne pracowników nie tylko ze względu na dobro ludzi, których zatrudniają, ale także by poprawić swoje wyniki finansowe. W Polsce jeszcze nikt nie próbował oszacować bezpośrednich kosztów ponoszonych przez biznes w związku z chorobami psychicznymi. W Wielkiej Brytanii wyliczono, że sięgają one rocznie 45 miliardów funtów. – Choroby psychiczne stanowią częstą przyczynę absencji chorobowych, choć nie zawsze są oznaczane na zwolnieniach lekarskich. Część pacjentów nie identyfikuje swoich dolegliwości jako psychosomatycznych, związanych ze stresem – wyjaśnia Marta Starzyk, Kierownik Medyczny Harmonia w Grupie LUX MED.
Raport Well.hr powstał w oparciu o analizę najnowszych badań dotyczących programów wsparcia zdrowia psychicznego pracowników oraz dobrych praktyk pracodawców. Można w nim znaleźć wiele inspiracji, dotyczących dbałości o zdrowie psychiczne, zarówno z kraju, jak i ze świata.
Patronami merytorycznymi raportu są: Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Polskie Stowarzyszenie HR Business Partner oraz Polski Instytut Mindfulness.
Raport „Bez stresu! Jak zadbać o kondycję psychiczną pracowników?” jest dostępny nieodpłatnie na stronie Well.hr.
