Wśród rozmaitych form zatrudnienia kontrakt menedżerski, choć coraz popularniejszy, nieodmiennie uchodzi za elitarny, przeznaczony dla najbardziej doświadczonych, najlepiej wykwalifikowanych i najlepiej opłacanych. Zmiana charakteru zatrudnienia z etatu na o wiele bardziej prestiżowy kontrakt, jest dla menedżerów często wyznacznikiem ich profesjonalizmu i przepustką do elity menedżerskiego światka. Za prestiżem idzie wynagrodzenie, zwykle nieosiągalne przy zatrudnieniu w oparciu o „normalną” umowę o pracę na etacie, swoboda w formułowaniu warunków umowy, ogromna samodzielność w działaniu, benefity ale również ... dużo wyższe ryzyko i odpowiedzialność.

Czym właściwie jest kontrakt menedżerski?

Równie powszechne, co błędne, jest określanie każdej umowy, zawieranej bądź zawartej z osobą zarządzającą jednostką lub jej częścią, jako kontraktu menedżerskiego. Często są to normalne umowy o pracę, które z kontraktem menedżerskim nie mają nic wspólnego.

Kontrakt menedżerski nie jest umową o pracę – nie mają do niego zastosowania żadne przepisy Kodeksu Pracy

Kontrakt menedżerski jest specyficzną umową, na mocy której powierza się osobie, z którą jest zawierana, zarządzanie przedsiębiorstwem (lub inną jednostką), albo też częścią (departamentem, oddziałem itp.) takiej jednostki, w celu zapewnienia prawidłowego jej funkcjonowania.W przypadku przedsiębiorstwa oznacza to zazwyczaj osiągnięcie zysku.
Dlaczego kontrakt menedżerski jest umową specyficzną? Po pierwsze z uwagi na kategorię, do której się zalicza. To jedna z umów nienazwanych (łac. contractus innominati), nieuregulowanych w sposób bezpośredni przepisami prawa. Punktem odniesienia w formułowaniu i interpretowaniu tego typu umów są przepisy prawa cywilnego dotyczące swobody umów. Do tej grupy, poza kontraktem menedżerskim, zalicza się m.in. umowy off-set, know-how czy franchisingu.

Przedmiotem kontraktu menedżerskiego jest powierzenie zarządzania podmiotem gospodarczym lub inną jednostką. W praktyce zakres zadań (obowiązków) menedżera obejmuje planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie, tj. kierowanie zasobami ludzkimi i kontrolowanie zachodzących w jednostce (firmie) procesów. Stronami kontraktu menedżerskiego mogą być osoby fizyczne lub prawne (są firmy wyspecjalizowane w zarządzaniu przedsiębiorstwami) lub też inne jednostki organizacyjne. Zatrudniany „Menedżer kontraktowy” zobowiązuje się do sprawowania zarządu określoną jednostką, zaś zatrudniający go do wypłaty określonego w kontrakcie wynagrodzenia. Zarówno określenia „zatrudniony i zatrudniający”, jak i „wynagrodzenie” , kojarzone z umowami o pracę, mają wyłącznie charakter roboczy.

Menedżer zarządzający przedsiębiorstwem na podstawie kontraktu menedżerskiego odpowiada całym swoim majątkiem!

Choć kontrakt menedżerski zawiera czasami zobowiązania rezultatu, z uwagi na dominujące zobowiązanie starannego działania może być swoim charakterem przyrównywany do umowy zlecenia. Z racji na brak uregulowań wprost dotyczących kontraktu menedżerskiego, strony go zawierające winny dopilnować w miarę dokładnego sformułowania jego postanowień, unikając jednocześnie nadmiernego uszczegółowiania zapisów.
Elementarnymi zapisami, które winny znaleźć się w kontrakcie menedżerskim są zapisy dotyczące:

- przedmiotu i stron umowy

- obowiązków stron

- głównych zadań zarządzającego

- kryteriów ewaluacji działań zarządzającego

- zasad wynagradzania

- odpowiedzialności zarządcy i jej zakresu

- zakresu samodzielności zarządzającego

- czasu trwania umowy

- ewentualnych dodatków motywacyjnych, benefitów, złotego spadochronu

Z uwagi na fakt dostępu zarządzającego do wszelkich informacji, danych i dokumentacji, w tym niejawnej i tajnej, kontrakt menedżerski zwykle zawiera klauzulę o zakazie konkurencji.

Zalety kontraktu menedżerskiego

Niewątpliwa zaletą kontraktów menedżerskich jest swoboda w kształtowaniu ich treści, ograniczona właściwie wyłącznie przepisami ogólnymi prawa cywilnego i karnego – innymi słowy, znajduje tu zastosowanie zasada „co nie jest zabronione, to jest dozwolone”. Menedżerowie kontraktowi mogą również niemal dowolnie negocjować wynagrodzenie, przywileje i benefity. Wynagrodzenie samo w sobie jest zaletą kontraktu menedżerskiego – najczęściej wielokrotnie przewyższa otrzymywane na analogicznym stanowisku przy umowie o pracę. Dochodzi do tego niezbędna w takim przypadku duża samodzielność w działaniu, brak sztywnych godzin pracy, praktyczny brak przełożonego i wspomniany już złoty spadochron – odprawa mogąca być równowartością kilkudziesięciu i tak niebagatelnych „pensji” menedżera.

Wady kontraktu menedżerskiego

Przede wszystkim bardzo duża odpowiedzialność – za ewentualne straty, niestaranne działanie, nawet niezawinione, lub brak efektywności kontraktowy menedżer może odpowiadać w pełnym wymiarze, wliczając w ten wymiar utracone przez przedsiębiorstwo zyski. W dodatku odpowiada bez ograniczeń kwotowych, całym swoim majątkiem. Stąd popularność wśród „kontraktowców” umów ubezpieczenia z tytułu odpowiedzialności za zarządzanie przedsiębiorstwem. Do tego duże ryzyko, związane ze specyfiką i kulturą organizacyjną danego przedsiębiorstwa – kontraktowy menedżer nader często wkracza na terra incognita, jako że często nie ma okazji zapoznać się odpowiednio wcześniej z jednostką, którą będzie zarządzał „od wewnątrz”. Ponieważ do kontraktu menedżerskiego nie mają zastosowania przepisy kodeksu pracy – zapewnia on znacznie mniejszą ochronę jego praw, nie przysługują mu również urlop i świadczenia socjalne. Stąd potrzeba doprecyzowania tych kwestii w kontrakcie. Brak również obowiązku ubezpieczenia chorobowego – menedżer może ubezpieczyć się dobrowolnie. Co do opodatkowania – dochody menedżerów kontraktowych podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych, jako przychody z działalności wykonywanej osobiście. W dodatku, jeśli nie zadbano o sprecyzowanie okresu wypowiedzenia na etapie formułowania kontraktu – może on być wypowiedziany w dowolnym momencie.

                                                                              ...

Kontrakt menedżerski kusi wysokim wynagrodzeniem, samodzielnością w działaniu i prestiżem dołączenia do „elity menedżerów”. Jest jednocześnie formą zatrudnienia zdecydowanie nie dla każdego – ogromna odpowiedzialność, ryzyko, brak „zwykłej” ochrony ze strony prawa i odpowiednich instytucji. Do tego presja, stres, nacisk na efektywność oraz konieczność częstych zmian pracy (na kontrakcie nigdy nie pracuje się dłużej niż kilka lat), wymagają nie tylko bardzo wysokich kwalifikacji, doświadczenia i wiedzy wobec „Menedżera kontraktowego” ale i specyficznych cech osobowości.