Śledząc rozwój rynku usług rozwojowych w ciągu ostatnich lat można odnieść wrażenie, że ich mapa stale się powiększa o coraz to nowe, czasem obco brzmiące nazwy i metody. Obok znanych już wszystkim szkoleń, doradztwa czy terapii pojawił się coaching, trochę później mentoring a od niedawna do rodziny dołączyła także facylitacja.

Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że jest to kolejna moda wykreowana przez rynek. Nawet jeśli po części tak jest, to modzie tej towarzyszy głęboka potrzeba. Potrzeba ciągłego doskonalenia się ludzi i organizacji, by przetrwać w świecie szybkich zmian i wzrastającej konkurencji. Potrzeba do angażowania się w sprawy, które są dla nas ważne. Dlatego z coraz większą świadomością poznajemy i dobieramy metody pracy do celów, które chcemy osiągnąć. Podejmujemy wysiłek, by lepiej zrozumieć ich istotę i sens. I chętniej po nie sięgamy.

(Nie) codzienna facylitacja

W przypadku facylitacji okazuje się, że niektóre jej elementy towarzyszą osobom pracującym z grupami w codziennej praktyce. Menedżerowie stosujący choćby najprostsze metody grupowego rozwiązywania problemów podczas spotkań, także wykorzystują podejście facylitacyjne, choć być może nigdy nie nazwali tej aktywności w ten sposób. Wiele osób ma zatem doświadczenie z facylitowaniem i wie, jak korzystne i angażujące jest stosowanie facylitacji, a jednocześnie jak wiele jest wyzwań z nim związanych.

Czym jest facylitacja

Facylitacja jest jedną z metod wspierania pracy grupy na rzecz określonego zadania. Wykorzystuje się ją w wielu rodzajach spotkań np. strategicznych, do rozwiązywania problemów, konfliktów czy też wprowadzania innowacyjnych rozwiązań.
Facylitacja to takie oddziaływanie na pracę grupy, które pomaga osiągnąć najlepsze rezultaty w optymalnym czasie i z najpełniejszym wykorzystaniem potencjału uczestniczących. Facylitator to osoba, która dba o proces i przebieg pracy (o to jak pracujemy). Pozostaje jednak neutralna wobec treści (czyli tego, co wypracowujemy). Z jednej strony wymaga to umiejętności zaprojektowania spotkania i właściwego kierowania pracą grupy. Z drugiej, powstrzymania się od porad eksperckich w danym temacie i wpływania na decyzje. Treści, rozwiązania i decyzje zależą wyłącznie od uczestników spotkania.

Jak facylitacja wspiera dynamikę grupy?

Zdarza się, że grupom pracującym nad istotnym, ale jednocześnie trudnym dla nich tematem towarzyszą procesy, często nieuświadomione, które utrudniają wspólne dojście do rozwiązania. Każda praca grupowa ma bowiem swoje jasne, ale i ciemne strony działania. W grupie doświadczającej napięcia wynikającego z trudności zadania, może pojawić się zjawisko próżniactwa czy też poczucie małej odpowiedzialności za efekty wspólnej pracy. Grupa taka w momentach podejmowania decyzji może się nadmiernie radykalizować lub wymuszać jednomyślność wszystkich swoich członków. Wszystkie wspomniane procesy nie sprzyjają współpracy i dojściu do rozwiązania.

Struktura facylitacyjna oraz rola facylitatora umożliwia stworzenie takiej przestrzeni pracy, w której wspomniane procesy mogą się zadziać, a jednocześnie zostają na tyle „zaopiekowane”, że możliwa jest koncentracja na temacie, który jest dla uczestników ważny. Jako osoba bezstronna, facylitator angażuje wszystkich uczestników i pomaga korzystać z różnorodnych perspektyw. Proponuje sposoby pracy i określa etapy, dzięki którym najłatwiej dojść do zaplanowanego rezultatu spotkania. Facylitator tworzy kulturę „współuczestnictwa” i klimat kreatywności i innowacyjności. Wykorzystuje różnorodne kompetencje, punkty widzenia i pomysły uczestników w sposób uporządkowany i konstruktywny. Angażuje w proces myślenia, tworzenia rozwiązań i w rezultacie w przedsięwzięcie, a co za tym idzie wzmacnia odpowiedzialność osób uczestniczących w spotkaniu.

Open space jako przykład samoorganizacji grupy wokół danego tematu

Jedną z metod facylitacyjnych ukierunkowaną głównie na pracę z dużymi grupami jest Open Space. Jest wart szczególnej uwagi właśnie ze względu na fakt, iż dzięki swojej strukturze w niezwykle prosty sposób angażuje wszystkie zainteresowane tematem osoby do dialogu i przejęcia odpowiedzialności za wypracowanie rozwiązania. Takie zaangażowanie nawet bardzo dużej grupy ludzi jest możliwe dzięki temu, iż jest to struktura samoorganizująca się, w której sami uczestnicy tworzą program i jego zawartość. By taki proces mógł się zadziać, muszą być spełnione określone warunki. Open Space sprawdza się wtedy, kiedy podjęcie się problemu wymaga zaangażowania w dyskusję coraz większej grupy ludzi, kiedy nikt nie zna odpowiedzi na zadane pytanie i kiedy temat niesie za sobą ryzyko wywołania konfliktu.

Dlaczego warto rozwijać umiejętności facylitacyjne?

W takich samoorganizujących się strukturach może wydawać się, że rola facylitatora staje się mało istotna. Nic jednak bardziej mylnego. To facylitator wspólnie ze sponsorem określa temat istotny i poruszający dla grupy, co jest kluczowe dla powodzenia procesu. A następnie, za pośrednictwem struktury „stwarza” warunki, by uruchomić społeczność i skoncentrować ją na pracy wokół tego tematu. Umiejętności facylitacyjne zaczynają być coraz bardziej użyteczne zarówno w kontekście biznesowym jak i społecznym. Przydają się do pracy z pojedynczymi grupami jak i prowadzenia złożonych projektów. Świadome ich wykorzystywanie pozwala osiągnąć synergię w grupie, która staje się grupą skupioną na zadaniu, nawet gdy pojawiają się trudności związane z jego realizacją.