Od 1 maja 2017 r. obowiązuje zmieniony wykaz prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią. Wykaz w korzystny dla pracodawców sposób wpłynął na dopuszczalność pracy kobiet w ciąży przy monitorach ekranowych.

W 2016 roku zmieniły się przepisy dotyczące prac wzbronionych kobietom. Do 3 sierpnia 2016 r. zakazane było zatrudnianie kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla ich zdrowia, określonych w wykazie znajdującym się w rozporządzeniu Rady Ministrów. Wykaz ten obejmował zarówno prace wzbronione wszystkim kobietom, jak i tylko kobietom w ciąży lub karmiącym dziecko piersią.

3 sierpnia 2016 r. znowelizowany został art. 176 kodeksu pracy – dzięki nowelizacji ograniczony został zakaz wykonywania prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia wyłącznie do kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią. Od wejścia w życie nowelizacji oczekiwane było nowe rozporządzenie, które miało zawierać wykaz tych prac. Rozporządzenie wykonawcze Rady Ministrów w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz. U. Z 2017 r., poz. 796) zostało wydane  3 kwietnia 2017 r., natomiast weszło w życie 1 maja 2017 r.

Praca kobiet w ciąży przy monitorach ekranowych

Nowe rozporządzenie wprowadziło korzystną dla pracodawców zmianę zasad wykonywania przez kobiety w ciąży pracy na stanowiskach z monitorami ekranowymi, mianowicie przewidziało dopuszczalność pracy kobiet w ciąży na stanowiskach z monitorami w łącznym wymiarze nieprzekraczającym 8 godzin na dobę, przy czasie spędzonym przy obsłudze monitora ekranowego nieprzekraczającym jednorazowo 50 minut, po którym to czasie powinna nastąpić co najmniej 10-minutowa przerwa, wliczana do czasu pracy.

Przypomnijmy, że wcześniej obowiązujące  przepisy uznawały taką pracę wykonywaną ponad cztery godziny na dobę za szczególnie uciążliwą lub szkodliwą dla zdrowia kobiet w ciąży i zakazywały jej wykonywania w takim wymiarze. Dużym problemem jest, że przepisy nie regulują problematyki tej 10-minutowej przerwy w sposób kompleksowy. I tutaj powstaje pytanie jak ten czas można rozłożyć – czy jest to przerwa od wszelkiej aktywności zawodowej – czy może tylko od takiej, która wiąże się z obsługą monitora ekranowego. Zdaniem autora wobec braku szczegółowych regulacji ustawodawczych bezpieczniej dla pracodawcy jest przyjąć, że 10 minut jest okresem przerwy od pracy każdego rodzaju.

Ograniczona ramami ustawowymi 8-godzinna praca przy komputerze generuje dla pracownicy będącej w ciąży 8 przerw. Można przyjąć, że ostatnia przerwa w ramach 8 godziny pracy może wiązać się z wcześniejszym opuszczeniem zakładu pracy – oczywiście za zgodą i wiedzą pracodawcy. Jednocześnie wskazać należy, że przerwy te nie mogą być łączone – nawet za zgodą pracodawcy i pracownicy. W sytuacji łączenia tych przerw mielibyśmy do czynienia z działaniem wbrew społeczno – gospodarczemu przeznaczeniu prawa, ponieważ wówczas nie byłoby mowy o przerwach w pracy od komputera, tylko o późniejszym rozpoczęciu lub wcześniejszym zakończeniu pracy. Takie rozwiązanie nie spełniałoby w żaden sposób celu 10 minutowej przerwy po każdym 50 minutowym okresie pracy przed komputerem.

Aktualizacja regulaminów pracy

Należy podkreślić, że zgodnie z art. 104 (1) kodeksu pracy regulamin pracy powinien zawierać wykaz prac wzbronionych kobietom. W praktyce obowiązek powyższy jest realizowany przez pracodawców poprzez dołączanie do regulaminu pracy wykazu zawartego w rozporządzeniu Rady Ministrów. W związku z wejściem w życie nowego wykazu prac, których nie wolno wykonywać kobietom w ciąży lub karmiącym dziecko piersią, pracodawcy powinni dokonać aktualizacji obowiązujących u nich regulaminów pracy.

Jeżeli chodzi o tryb zmiany regulaminu pracy, to dokonuje się go w  tym samym trybie, w którym został on przyjęty. Regulamin pracy stanowi wewnętrzne źródło prawa pracy. Oznacza to, że postanowienia regulaminu pracy, korzystniejsze od postanowień powszechnie obowiązującego prawa, są wiążące w danym zakładzie pracy.

W związku z powyższym, jeżeli pracodawca pozostawi bez zmian postanowienia regulaminu pracy może to spowodować, że nadal będzie obowiązywał dotychczasowy wykaz prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w zakresie, w jakim jest korzystniejszy dla pracowników od nowego wykazu. Biorąc pod uwagę poprzednie brzmienie przepisu w zakresie długości pracy przy monitorze ekranowym  nowa regulacja w zakresie wykonywania pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe jest mniej korzystna dla kobiet w ciąży niż poprzednio obowiązująca. Brak zmiany regulaminu spowoduje, że nadal nie będzie możliwe wykonywanie przez kobiety w ciąży pracy przy monitorach ekranowych w wymiarze ponad cztery godziny na dobę.

 ...

Należy podkreślić, że zmiany przepisów rozporządzenia w sprawie prac wzbronionych kobietom były długo wyczekiwane. Zmiany są korzystne w zakresie, jaki określa obecnie rozporządzenie. Dzięki nowelizacji ograniczony został zakaz wykonywania prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia wyłącznie do kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią. Jednocześnie tak jak podkreślono, po zmianach na pracodawcach ciąży obecnie konieczność zaktualizowania zapisów regulaminu pracy obowiązujących w przedsiębiorstwach w zakresie jaki określają te prace wzbronione kobietom.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 Nr 21, poz. 94 )
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz. U. Z 2017 r., poz. 796)